สาระสำคัญของหนังสือเล่มนี้เป็นงานเขียนที่ว่าด้วยการเมืองภายในของสยามทั้งในเขตภูธรและนครหลวงของสยามประเทศ ซึ่งก็มีส่วนสัมพันธ์อยู่กับการเมืองภายนอกประเทศของสยามในช่วงเวลาดังกล่าวด้วย สาระสำคัญของหนังสือเล่มนี้ประกอบด้วยการศึกษาสำรวจลักษณะการปกครองหัวเมืองแต่โบราณของประเทศสยาม การเปลี่ยนแปลงแก้ไขอย่างค่อยเป็นค่อยไปในระหว่าง พ.ศ.2413-2423 และการศึกษาสำรวจอย่างละเอียดในเรื่องการก่อตั้งการปกครองส่วนท้องถิ่นให้มีระบบรวมศูนย์ดังที่เรียกกันว่า'ระบบเทศาภิบาล'ระหว่าง พ.ศ.2435-2442 รวมทั้งการปรับปรุงและพัฒนาให้รัดกุมยิ่งขึ้นระหว่าง พ.ศ.2442-2458 ส่วนเรื่องการปรับปรุงการบริหารด้านอื่นๆให้ทันสมัยนั้นก็จะกล่าวถึงไว้ในกรณีที่มีความเกี่ยวพันกัน
สารบัญ
ตอน 1 ประเทศสยาม พ.ศ.2435
ตอน 2 ความกดดันจากภายนอกและการปฏิรูปในระยะแรก
ตอน 3 การเข้ามามีบทบาทในการปกครองของกรมหลวงดำรงราชานุภาพ
ตอน 4 กุศโลบายของการสถาปนาระบบเทศาภิบาลในการปกครองส่วนท้องถิ่น
ตอน 5 การขยายตัวของกระทรวงมหาดไทย พ.ศ.2442-2458
ตอน 6 การประสบความสำเร็จของกระทรวงมหาดไทย พ.ศ.2435-2458
ภาคผนวก