บันทึกประวัติศาสตร์ที่น่าสนใจเป็นอย่างยิ่ง ทำให้เข้าใจวิถีชีวิตในอดีต และพัฒนาการของวัฒนธรรมจากอดีตสู่ปัจจุบัน พร้อมทั้งเข้าใจและทราบซึ้งถึงพระปรีชาสามารถของพระมหากษัตริย์และบรรพบุรุษของเราในอดีตที่ทรงคุณแก่แผ่นดินมาอย่างยาวนาน ผ่านการมองด้วยสายตาที่เป็นธรรมซึ่งรับใช้อยู่ในราชสำนักในอดีตของ "หมอสมิธ"
พระราชพงศาวลีของราชวงศ์จักรี
1. พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
2. พระองค์เจ้าหญิงเสาวภาผ่องศรี
3. พระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี
4. สมเด็จพระบรมราชชนนีพระพันปีหลวง
5. ราชวงศ์จักรี
6. พหุภรรยาในสยาม
7. หมอในวัง
บทส่งท้าย
แม้เรื่องนี้จะว่าด้วยอดีต จนถึงสมัยรัชกาลที่ 8 แต่ก็ได้ข้อมูลขั้นต้นที่เป็นประโยชน์หลายอย่างหลายประการ โดยผู้เขียนไม่มีอคติอย่างนางแอนนา เลียวโนเวนส์ ซึ่งเขียนเล่าเรื่องราชสำนักในรัชกาลที่ 4 ทั้งๆ ที่ข้อมูลของนางแอนนาที่ควรรับฟังก็มีอยู่ไม่น้อย หากที่หมอสมิธเสนอมานี้น่าเชื่อถือมากกว่า แม้กระนั้นก็เป็นทัศนะของฝรั่ง ซึ่งพยายามเข้าใจวัฒนธรรมไทย แต่ในหลายต่อหลายกรณี ผู้เขียนก็เข้าไม่ถึงความซับซ้อนทางวัฒนธรรมอย่างของไทย
-- ส.ศิวรักษ์ --